KATARAKT NEDİR?
Katarakt, göz lensinin bulanıklaşmasıdır. Etrafımıza baktığımızda, ışık huzmeleri gözbebeğimizden geçerek gözümüze girer. Lens bunları, gözümüzün arkasındaki ışığa duyarlı hücrelerden oluşan katman olan retinaya odaklar. Lensin retinaya ışığı düzgün şekilde odaklayabilmesi için berrak olması gerekir. Lens bulutlanırsa buna katarakt adı verilir.
KATARAKTTA GÖRME SORUNLARI
Eğer görmeniz bulutlandıysa, bulanıklaştıysa ya da karardıysa veya eskisi kadar parlak ya da renkli görmüyorsanız, gözlerinizden birinde veya her ikisinde katarakt oluşmuş olabilir. İnsanların kataraktlı görme ile ilgili sıklıkla yaptıkları bir benzetme, kirli bir araba camından dışarı bakmaya benzediğidir.
Katarakt yavaş yavaş geliştiği için ilk başta görmenizde herhangi bir değişiklik fark etmeyebilirsiniz. Ancak katarakt ilerledikçe, günlük faaliyetlerinizi etkilemeye başladığını hissedersiniz. Göz doktorunuz tam bir göz muayenesi yaparak görme kaybınızın sebebinin katarakt mı yoksa başka bir sorun mu olduğunu belirleyebilir.
Katarakt özellikle yaşlandıkça görme kaybının en yaygın sebeplerinden biri haline gelir fakat katarakt cerrahisi yoluyla tedavisi mümkündür. Çoğu katarakt, normal yaşlanma sürecinin bir parçası olarak gelişir, bu nedenle geri döndürülmesi mümkün değildir. Kataraktı yok edecek herhangi bir ilaç ya da göz damlası yoktur, tek tedavi yöntemi ameliyattır.
Resim 1: Üstte saydam bir lens görülmektedir. Alttaki lenste ise katarakt yüzünden bulanıklaşma oluşmuştur.
Hayat tarzınız önemli ölçüde etkilenmediyse, kataraktın hemen alınmasına gerek yoktur. Bazı durumlarda, görmenizin iyileşmesi için gözlük reçetenizin değiştirilmesi gibi basit bir müdahale yeterli olacaktır. Yaygın görüşün aksine, kataraktın alınması için “olgunlaşmasına” gerek bulunmamaktadır. Ancak katarakt teşhisi almanızdan itibaren göz doktorunuzun görmenizi düzenli takipte tutarak değişiklikleri izlemesi gerekir.
DAHA NET GÖRMEK İÇİN KATARAKT CERRAHİSİ
Katarakt günlük faaliyetlerinizi etkileyen rahatsız edici görme sorunlarına sebep olmaya başladığında, göz doktorunuz kataraktın alınması için ameliyat tavsiye edebilir. Katarakt ameliyatında, gözünüzün bulutlanmış doğal lensi alınarak yerine berrak bir yapay lens implantı yerleştirilir (göz içi lens, kısaca GİL adı verilir).
Göz doktorunuzla, uygulanacak cerrahi prosedürünü, ameliyat öncesi hazırlık ve ameliyat sonrası iyileşme sürecini, katarakt ameliyatının faydalarını ve olası komplikasyonlarını, ameliyat masraflarını ve diğer önemli bilgileri konuşabilirsiniz. Doktorunuzla birlikte katarakt ameliyatının sizin için uygun olup olmadığına karar verebilirsiniz.
KATARAKT BELİRTİLERİ
Yaşa bağlı katarakt çoğunlukla aşamalı olarak gelişir. Dolayısıyla, katarakt ilk gelişmeye başladığı dönemde görmenizde hemen belirti veya değişiklik fark etmeyebilirsiniz.
Katarakt Belirtilerinin İlerlemesi
Katarakt ilerledikçe şu belirtiler ortaya çıkabilir:
Katarakt varlığından kesin emin olmanın tek yolu, göz damlasıyla gözbebeğinin büyütüldüğü göz muayenesidir. Göz doktorunuz, gözünüzün lensine bakarak katarakt gelişiminin erken belirtilerini tespit edebilir.
Hastalığın ilk belirtilerinin yaşandığı ve görmede değişikliklerin başladığı 40 yaş civarında, bir ilk göz muayenesinden geçmeniz tavsiye edilir. Göz doktorunuz kontrol muayeneleri için hangi sıklıkla gelmeniz gerektiğini size söyleyecektir. Her halükârda, belirtileri hissediyorsanız veya göz hastalığı riski taşıyorsanız göz doktorunuza gitmelisiniz. Katarakt ve diğer göz hastalıkları riski yaşlandıkça arttığından, 65 yaşından itibaren göz doktorunuza her yıl düzenli olarak görünmelisiniz. Doktorunuz, tam bir göz muayenesi yaparak bulanık görmeye veya göz problemlerine sebep olabilecek başka hastalık ihtimallerini eleyecektir. Görmenin korunabilmesi için kataraktın erken teşhisi ve tedavisi büyük önem taşımaktadır.
KATARAKT RİSKİ TAŞIYAN KİŞİLER
Katarakt yaşlanmanın bir parçası olarak geliştiğinden er geç herkes risk altındadır. 75 yaşına kadar katarakt gelişme oranı %70’tir. Yaşla beraber gözünüzün lensi yavaş yavaş daha az esnek, daha az şeffaf ve daha kalın bir hale gelir. Bunun üzerine, lenste protein biriktikçe bazı bölümler bulutlanmaya başlar.
Katarakt Risk Faktörleri
Aşağıdaki faktörler katarakt riskini arttırır:
Eğer bu katarakt risk faktörlerinden herhangi birini taşıyorsanız, göz doktorunuzdan muayene için randevu almanız yerinde olur.
KATARAKTIN SEBEPLERİ
Yaşlanmanın bir parçası olarak katarakt
Göz lensinin çoğu su ve proteinden oluşur. Yaşlandıkça lens sertleşmeye ve yüzeyinde katmanlar oluşmaya başlar. Lens üzerinde biriken protein bazı bölgelerde bulutlanma yaratarak ışığın gözden net bir şekilde geçmesini engeller. Lensteki bu bulutlanmaya katarakt adı verilir.
Eğer bulutlanma hafifse veya lensin yalnızca ufak bir kısmını kaplıyorsa, görmeniz çok az etkilenir. Daha yoğun bulutlanma varsa ve bütün lensi etkiliyorsa, görmeniz şiddetli ölçüde kısıtlanır ve katarakt ameliyatı kaçınılmaz hale gelir.
Yaşlanmaya bağlı olmayan ve daha seyrek görülen katarakt türleri aşağıda açıklanmaktadır.
Doğuştan veya gelişimsel katarakt
Bu katarakt türü bebeklerde ve çocuklarda görülür. Kalıtsal olabilir veya bazı doğuştan gelen kusurlarla ilgili olabilir. Bazı vakalarda, açık bir sebep olmaksızın meydana gelir.
Başka hastalıklardan veya ilaçlardan kaynaklanan, yaşlanmaya bağlı olmayan katarakt
Bu katarakt türünün sebebi başka göz hastalıkları veya önceden geçirilmiş göz cerrahisidir. Kronik hastalıklar katarakt gelişme olasılığını arttırır, örneğin diyabetin katarakt riskini arttırdığı kanıtlanmıştır. Kortizonlu ilaçların aşırı kullanımı da bu tür kataraktın gelişimini hızlandırır.
Travmatik katarakt
Bu katarakt türü ise doğrudan göz yaralanmalarıyla ilgilidir. Travmatik katarakt yaralanmanın hemen ardından oluşabilir veya birkaç ay sonra hatta yıllar sonra gelişebilir.
KATARAKTIN TEŞHİSİ
Yarık lamba muayenesi
Göz doktorunuz korneayı, irisi, lensi ve iris ile kornea arasındaki boşluğu dikkatle muayene eder. Bu özel mikroskop yoluyla doktor gözünüzü küçük, ayrıntılı kısımlar halinde görebilmekte ve böylelikle olağandışı durumları daha iyi tespit edebilmektedir.
Retina muayenesi
Gözünüz büyütüldüğünde, gözbebeği iyice açılır ve doktorun gözünüzün arkasını daha net görebilmesi sağlanır. Doktorunuz, yarık lamba ve/veya oftalmoskop denilen bir alet kullanarak katarakt belirtilerini arar. Ayrıca glokom belirtilerine veya retina ve optik sinirdeki diğer olası sorunların belirtilerine bakar.
Kırılma ve Görme Keskinliği Testi
Bu testte, görmenizin keskinliği ve netliği değerlendirilir. Gözleriniz teker teker muayene edilerek çeşitli boyutlardaki harfleri görme beceriniz test edilir.
KATARAKT TEŞHİSİ ALDIKTAN SONRA NE YAPMALIYIM?
KATARAKT TEDAVİSİ
Eğer görmeniz sadece hafifçe bulanıksa, gözlük reçetenizde yapılacak bir değişiklik bir süreliğine ihtiyacınızı karşılayabilir. Ancak gözlük reçetenizi değiştirdikten sonra bile ihtiyaç duyduğunuz görmeyi sağlayamıyorsanız, katarakt ameliyatı olmayı değerlendirmeniz doğru olur.
Katarakt ameliyatında gözünüzün bulutlu doğal lensi çıkarılarak yerine net bir yapay lens implantı (göz içi lens, kısaca GİL adı verilir) yerleştirilir. Göz doktorunuz katarakt ameliyatı prosedürünü, ameliyata hazırlık ve ameliyat sonrası iyileşme süreçlerini, katarakt ameliyatının faydalarını ve olası komplikasyonlarını, katarak ameliyatı masraflarını ve diğer önemli bilgileri sizinle paylaşacaktır.
Katarakt cerrahisi çoğunlukla hastaneye yatılmasına gerek kalmadan, ayakta tedavi prosedürüne göre gerçekleştirilir.
KATARAKT CERRAHİSİ
Katarakt ameliyatında gözünüzün bulutlu doğal lensi çıkarılarak yerine net bir yapay lens implantı ( (göz içi lens, kısaca GİL adı verilir) yerleştirilir. Katarakt ameliyatında çoğunlukla hastaneye yatılması gerekmez.
Katarakt ameliyatı öncesi yapılan testler
Ameliyattan önce gözünüzün uzunluğu A-scan adı verilen bir yöntemle, kornea eğriliği ise keratometri isimli bir teknikle ölçülür. Bu ölçümler sayesinde göz doktorunuz gözünüze uygun lens implantını seçer. Size uygun lens seçeneklerini sizinle konuşur.
Önceden LASİK veya başka bir lazerle görme düzeltme operasyonu geçirdiyseniz dahi katarakt ameliyatı olabilirsiniz. Katarakt ameliyatınız planlanırken göz doktorunuza mümkünse LASİK’ten önceki gözlük/kontakt lens reçetenizi temin edin. Bu bilgi sayesinde göz doktorunuz sizin için uygun olan GİL reçetesini hesaplayacaktır. Önceden geçirilmiş refraktif operasyon, doğru GİL’in tespit edilmesini güçleştirebilir. Bu nedenle, refraktif ameliyat öncesi görme reçeteniz, cerrahınızın doğru GİL gücünü hesaplamasına yardımcı olabilir.
İlaçlar ve katarakt cerrahisi
Eğer katarakt ameliyatı olacaksınız, göz doktorunuza almakta olduğunuz bütün ilaçlar ve besin takviyeleri konusunda bilgi verin. Prostat sorunları için Flomax®, Hytrin®, Cadura® veya Uroxatral® gibi alfa bloker bir ilaç kullanıyorsanız veya geçmişte kullandıysanız, göz doktorunuzu bu durumdan haberdar edin. Bu ilaçlar gözbebeğinizin ameliyat esnasında düzgün şekilde büyümesini engelleyerek bazı komplikasyonlara neden olabilir. Eğer cerrahınız bu ilaçları aldığınızı bilirse, cerrahi tekniğini ona göre uyarlayarak başarılı bir katarakt operasyonu uygulayabilir. Ayrıca aldığınız başka sedatif ilaçlar konusunda da göz doktorunuzu bilgilendirmeniz gerekir.
Ameliyata bağlı enfeksiyon riskini azaltmak üzere, ameliyattan bir iki gün önce kullanmanız için antibiyotikli göz damlası verilebilir. 
Resim 2: Fakoemülsifikasyon katarakt ameliyatında, ultrason cihazıyla bulutlu lens ortadan parçalanır ve dışarı çekilir.
KATARAKT CERRAHİ PROSEDÜRÜ
Kataraktın alınmasında en yaygın işlem fakoemülsifikasyondur. Korneanın (gözün ön bölümü) kenarında açılan küçük bir kesiden yüksek frekanslı ultrason kullanılan ufak bir cihaz sokularak bulutlu lens merkezden parçalanır ve dikkatlice dışarı çekilir.
Bulutlu lens çıkarıldıktan sonra, onun yerine plastik, silikon ya da akrilikten yapılmış bir göz içi lens (GİL) implantı yerleştirilir. Bu yeni ve berrak lens, ışığın düzgün şekilde geçip retinaya odaklanmasını sağlar. GİL gözün kalıcı bir parçası haline gelir. Çoğu durumda, GİL irisin yani gözün renkli kısmının arkasına yerleştirilir ve arka kamara lensi olarak adlandırılır. Bazen de GİL’in irisin önüne yerleştirilmesi gerekir. Buna ön kamara lensi adı verilir. GİL yerine yerleştirildikten sonra cerrah kesiyi kapatır. Kesinin kapatılmasında dikişli ya da dikişsiz seçenekler bulunmaktadır. Cerrahiden sonra genellikle gözün üzerine koruyucu bir bandaj yerleştirir.
KATARAKT CERRAHİSİ SONRASI İYİLEŞME
Cerrahi sonrasında, ayakta hastalara ayrılan bekleme alanında kısa bir süre dinlendikten sonra evinize dönebilirsiniz. Araba kullanamayacağınızdan, sizi eve götürecek bir sürücü olmalıdır.
Ameliyattan sonra iyileşmenin hızlı bir şekilde gerçekleşmesi için göz doktorunuzun verdiği göz damlalarını tam olarak doktorunuzun belirttiği şekilde kullanmanız önemlidir. Ayrıca uyurken göz bandajını takarak gözünüzü korumanız ve parlak ışıkta, yüzü saran çerçeveye sahip özel bir güneş gözlüğü takmanız önem taşır. Gözünüzü ovuşturmamaya da dikkat etmelisiniz.
İyileşme sürecinizin ilk haftasında, spor yapmaktan veya eğilme ve ağır kaldırma (10 kg. üzeri) gibi ağır işlerden kaçınmalısınız. Ayrıca, enfeksiyon riskinden dolayı gözünüze su, kir veya toz kaçmamasına dikkat etmelisiniz.
Cerrahi işlemden sonraki birkaç gün ila birkaç hafta boyunca görmede bulanıklık bir miktar devam edebilir. Ağrı ya da görme kaybı yaşarsanız mutlaka göz doktorunuzu haberdar etmelisiniz.
